Post by Admin on Aug 22, 2020 13:58:26 GMT 3
.
Araca ve araç aküsüne enerji sağlayan alternatörden, yaşam aküsüne de elektrik kazanmak için uygulanan yöntemler prensipte; iki akünün dolarken beraber fakat boşaltılırken kendi aralarında oluşabilen dengeleme akımlarını önlemek için ayrılmasını hedeflemekteler.
Karavancılar için pratikte üç ana sınıfta toplanabilecek bu yöntemler kısaca örnekleriyle;
A. akü anahtarı kullanarak mekanik olarak,
B. ayırıcı / birleştirici röle kullanarak elektronik olarak ve
C. yine elektronik olarak ama daha fazla enerji kazanımı avantajıyla dolum güçlendirici aletlerin akü ayırıcı/birleştirici işlevinden faydalanarak uygulanmakta.
A. En kolay ve ucuz çözüm, karavancının aktif açıp kapamasını gerektiren Akü anahtarı. Fakat bağlantının kontak kapatıldıktan sonra uzunca müddet unutulmasının dengeleme akımları yüzünden akülere zarar verdiği ve boşalttığı unutulmamalı. Anahtarın araç sürücüsüne yakın konumda olması, kullanımını kolaylaştırmakta.
B. Otomatik yapısıyla bu sınıf için ilk tercih, kolay sayılabilen montajı ve yaygın kullanımı ile VSR (Voltage Sensitiv Relay) yani voltaja duyarlı bir röle olmakta. En azından alternatör kapasitesinde olması gereken rölenin karavanlar için toz korumalı cinsleri bulunmakta.
Röleler ayni akü anahtarında olduğu gibi akülerin artı kutupları arasına (30 ve 87 bağlantıları ile) konumlandırılmaktalar. Rölelerin diğer bağlantı noktaları ( 85 ve 86 ise) aküler arası akımı açıp kapama uyarıları için kullanılmakta. Bu uyarılar da rölenin kendisi tarafından işlenerek akıma gerekli aç/kapa komutası verilmekte. Yani bu bölüm fiziksel şalterlerin çevirici kolu olarak düşünülebilir.
Türkiye piyasasının sunduğu iki ana olanaktan;
* Türk malı ELO VSR, uyarıcı akımın geldiği bir uca olan bağlantısıyla (alternatörün D+ noktası, eğer bulunamaz veya uzak ise kontak anahtarı, radyo veya sigara çakmaklarının +12V noktaları da olabilir) aracın çalıştığını algılayarak aktive olmakta ve gerilimi de ölçerek belli bir zaman aralığı sonunda röleyi açıp kapamakta. Sonuçta da böylelikle aküler zamanında beklenen şekliyle ayrılıp/ bağlanmış olmaktalar.
* Hollanda malı Crix-ct ise uyarıcı uç yerine yaşam aküsünün artı kutbuna bağlanıp her iki akünün de gerilimini ölçerek, ELO’dan farklı olarak tek yerine üç kademeli olarak farklı gerilimlerde farklı zaman aralıklarıyla bu açıp/kapama işlemini yönetmekte. Gerekçe olarak da diğer araç tüketicilerinin devreye girip çıkmasının gerilim oynamalarına sebep olması ve dolayısıyla işlemlerin optimal yapılamayabileceği gösterilmekte.
Teorik olarak bu ne kadar doğru olsa da işin pratiğini düşünürsek; diğer tüketiciler yüzünden düşen gerilim zaten dolumda randıman kaybına sebep olmakta (?) ve alternatör akımının da çok fazlı olmaması yine zaten dolumu optimal düzeylere çıkartamamakta.
Bu durumda rölelerin teorik ve olası ama az enerji kazançları yerine asıl ödevleri olan, açıp/kapama işlevlerine odaklanmak ve seçimi asıl ona göre yapmak bence daha akılcı olmalı ?
Bu yüzden yazıda VSR tercihimi; en az iki misli ücretiyle Cyrix-ct yerine, yine benim dokuzuncu senesine giren Portekiz malı röle ile ayni yapıda olan ELO VSR için yaptım.
ELO firmasının yukarıdaki VSR rölesi için ayrıntılı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.
Elo rölesi için açıklayıcı bir Video
Diğer bir örnek: Victron Cyrix-ct 12/24V 120A (Bağlantılar farklı !)
Yukarıdaki yöntemler için detaylı bir yazı.
C. Üçüncü katagoride ise aküleri ayırıp/bağlama işlevinin yanında, daha fazla enerji kazanım özelliği olan dolum güçlendirici aletler yer almakta. Tam da bu özellik diğer iki sınıf çözümün yetersiz dolum durumuna cevap vermekte. Çünkü beraberce dolumda, alternatör araç aküsünü esas aldığı için yaşam aküsünün yeterli dolamama durumu var. Aletler randımanı, akım ve gerilimi devamlı gerekli optimal değerlerde tutarak sağlamaktalar.
DC-DC çeviriciler, kararsız giriş voltajını kararlı çıkış voltajına stabilize etmek için kullanılmakta ve böylelikle çift akü sisteminlerinde sadece araç aküsünü algılayabilen alternatörün, araç akünün dolmasından sonra da akımı yaşam aküsüne göndermeye devam etmesini sağladığı gibi ayrıca bunu çok fazlı hatta çeşitli akü cinslerine göre yapabilmekte. Böylelikle B2B adıyla aküden aküye bağlantı yapan bu aletlere neden dolum güçlendiricisi de dendiği anlaşılıyor. Tabi aletlerin biz karavan ve tekne kullanıcıları için beklenen röle işlevleri yanında hakkıyla yaptıkları bu işlevlerinin de olması fazladan büyük avantaj.
Üstelik son zamanlarda tek bir panel fiyatına kadar ucuzlayıp, montajı kolay ürünler de piyasaya çıkmış durumda.
Bu aletlerde bazen sunulan galvanik izolasyon opsiyonu ise enterferansa duyarlı radyo, ses ve elektronik alanında özellikle önem kazanmakta. Normal karavan yaşamı için belki gerekmeyebilir ? Zaten yalnızca yollarda aktif olacaklar..
Kendi algılama yöntemi dolayısıyla motorun çalışmasını farkeden ve dolayısıyla aletler arasında montajı en kolay olan Victron Orion’un aç/kapa fonksiyonu böylelikle uyarıcı uç gereksinimi olmadan otomatikleştirilmiş durumda.
Fakat istenirse (?) alet, diğer dolum güçlendiricilerde olduğu gibi, D + sinyali veya herhangi bir ateşleme bağlantısıyla da bu kontağı telefon üzerinden yönetebilmekte deniyor ki bu bilgi bizim amacımız için anlamsız ve kafa karıştırmakta. Burası atlanmalı.
Victron marka için montaj kolaylığı ve Türkiye'de muhatap alınacak resmî bir temsilcisinin olması benim için seçim sebebi oldular.
Dolum güçlendiricilerin aslında en fazla iki gün ayni yerde konaklayan karavanlar veya keşif gezilerini sevenler gibi sıklıkla yolda olanlara uygun bir çözüm olduğu gözden kaçırılmamalı.
Bence bunları sonuçta soların tamamlayıcısı olarak düşünmek yerinde olurdu ki benim gibi solar ve VSR ayırıcısı olup gerektiğinde zaten şebekeye bağlananların gereksinimi aslında şüpheli bile olmalı ?
Fakat karavanını yeni ve kendi yapanlar için montaj kolaylığı ile bu aletlerin artık bir panel fiyatına olan örnekleri, çekici ve anlamlı bir çözüm diye düşünüyorum.
Hele LFP aküyü de düşünüyorlarsa..
Ayrıca Euro6 araçlarının başka alternatif kullanma durumu da yok.
Tabi sonuçta herkez kendi gereksinimini yine de kendi tartmalı..
Toplarsak:
DC-DC çevirici, B2B (battery to battery, yani aküden aküye) yahut Charge Booster olarak da bilinen, genellikle çok fazlı ve LFP aküler için de dolum yapma kabiliyetindeki bu dolum güçlendirici aletlerin diğer avantajları olarak;
* akıllı alternatörlü Eure 6 araçlar için anlamlı tek akü ayırıcısı olmaları,
* yüksek hızlı doluma dayanıklı LFP akülere olan uygunlukları,
* yeterli bağlantı zamanı sonucunda aküleri tam doldurabilmeleri,
* uzun kablolarında oluşan gerilim kayıplarını azaltmaları yüzünden çekme karavanlarda da özellikle kullanılabilmeleri yanında,
* 24V ve 48V ile 12V sistemler arası bağlantıyı sağlayabilmeleri gösterilmekte.
Bu katagoride resmî Türkiye temsilcileri tarafından Avrupa fiyatlarına yakın sunulan, Bluetooth ile Applet yönetimli ve ısı sensörlü Victron ürünleri, inovatif yapıları ile 2020 yılının başından beri göz doldurmaktalar.
30 Amper çıkışlı alet VRLA aküler için fazla verimli bulunursa, 18 Amperli olanı tercih edilebilir.
Aletlerin normalde alternatörün D+ noktasına yahut uyarıcı bir akım ucuna gereksinimleri olsa da, Victron'un motorun çalıştığını algılama düzeni yüzünden Orion-Smart'ın montajı daha kolay.
Isı sensörü ise randımanlı dolum için hepsine gerekli durumda !
Dolum güçlendiriciler fazla akımı ancak alternatörün daha fazla mekanik direnci dolayısıyla kazanabildiklerinden (Lenz yasası) sonuçta daha fazla yakıt tüketimine yol açmaktalar !..
Bazı kullanıcılar bu değeri saatte ortalama bir litre civarında vermekte.
Yani aracım zaten gidiyor böylelikle ben de fazladan enerji kazanırım düşüncesi fizik yasalarına toslamakta.
Fakat aküler dolduktan sonra tüketimin tekrar azalacağını düşünüyorum.
Aletin ücret/kazanç dengesinde bu faktör atlanmamalı..
Dolum güçlendiriciler şimdilik diğer çözümlerden farklı görülseler de yukarıdaki özellikleri dolayısıyla zaman içinde Euro 6 panelvan ve LFP (LiFePO4) akülerle beraber yaygınlık kazanacakları şüphesiz olmalı..
Diğer örnekler:
Votronic vcc 1212-30 12v zu 12v 30a
Schaudt WA 121525 Booster
Dometic Perfectpover DCC 1212-20
Kullanılacak kablo çapları ve sigortaların kapasitelerini, aletlerin kullanma kılavuzlarından öğrenebilirsiniz.
Ferhat bey 'in nazik yardım ve denetimleri için teşekkürü borç bilirim.
Ağustos 2020
Araca ve araç aküsüne enerji sağlayan alternatörden, yaşam aküsüne de elektrik kazanmak için uygulanan yöntemler prensipte; iki akünün dolarken beraber fakat boşaltılırken kendi aralarında oluşabilen dengeleme akımlarını önlemek için ayrılmasını hedeflemekteler.
Karavancılar için pratikte üç ana sınıfta toplanabilecek bu yöntemler kısaca örnekleriyle;
A. akü anahtarı kullanarak mekanik olarak,
B. ayırıcı / birleştirici röle kullanarak elektronik olarak ve
C. yine elektronik olarak ama daha fazla enerji kazanımı avantajıyla dolum güçlendirici aletlerin akü ayırıcı/birleştirici işlevinden faydalanarak uygulanmakta.
A. En kolay ve ucuz çözüm, karavancının aktif açıp kapamasını gerektiren Akü anahtarı. Fakat bağlantının kontak kapatıldıktan sonra uzunca müddet unutulmasının dengeleme akımları yüzünden akülere zarar verdiği ve boşalttığı unutulmamalı. Anahtarın araç sürücüsüne yakın konumda olması, kullanımını kolaylaştırmakta.
B. Otomatik yapısıyla bu sınıf için ilk tercih, kolay sayılabilen montajı ve yaygın kullanımı ile VSR (Voltage Sensitiv Relay) yani voltaja duyarlı bir röle olmakta. En azından alternatör kapasitesinde olması gereken rölenin karavanlar için toz korumalı cinsleri bulunmakta.
Röleler ayni akü anahtarında olduğu gibi akülerin artı kutupları arasına (30 ve 87 bağlantıları ile) konumlandırılmaktalar. Rölelerin diğer bağlantı noktaları ( 85 ve 86 ise) aküler arası akımı açıp kapama uyarıları için kullanılmakta. Bu uyarılar da rölenin kendisi tarafından işlenerek akıma gerekli aç/kapa komutası verilmekte. Yani bu bölüm fiziksel şalterlerin çevirici kolu olarak düşünülebilir.
Türkiye piyasasının sunduğu iki ana olanaktan;
* Türk malı ELO VSR, uyarıcı akımın geldiği bir uca olan bağlantısıyla (alternatörün D+ noktası, eğer bulunamaz veya uzak ise kontak anahtarı, radyo veya sigara çakmaklarının +12V noktaları da olabilir) aracın çalıştığını algılayarak aktive olmakta ve gerilimi de ölçerek belli bir zaman aralığı sonunda röleyi açıp kapamakta. Sonuçta da böylelikle aküler zamanında beklenen şekliyle ayrılıp/ bağlanmış olmaktalar.
* Hollanda malı Crix-ct ise uyarıcı uç yerine yaşam aküsünün artı kutbuna bağlanıp her iki akünün de gerilimini ölçerek, ELO’dan farklı olarak tek yerine üç kademeli olarak farklı gerilimlerde farklı zaman aralıklarıyla bu açıp/kapama işlemini yönetmekte. Gerekçe olarak da diğer araç tüketicilerinin devreye girip çıkmasının gerilim oynamalarına sebep olması ve dolayısıyla işlemlerin optimal yapılamayabileceği gösterilmekte.
Teorik olarak bu ne kadar doğru olsa da işin pratiğini düşünürsek; diğer tüketiciler yüzünden düşen gerilim zaten dolumda randıman kaybına sebep olmakta (?) ve alternatör akımının da çok fazlı olmaması yine zaten dolumu optimal düzeylere çıkartamamakta.
Bu durumda rölelerin teorik ve olası ama az enerji kazançları yerine asıl ödevleri olan, açıp/kapama işlevlerine odaklanmak ve seçimi asıl ona göre yapmak bence daha akılcı olmalı ?
Bu yüzden yazıda VSR tercihimi; en az iki misli ücretiyle Cyrix-ct yerine, yine benim dokuzuncu senesine giren Portekiz malı röle ile ayni yapıda olan ELO VSR için yaptım.
ELO firmasının yukarıdaki VSR rölesi için ayrıntılı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.
Elo rölesi için açıklayıcı bir Video
Diğer bir örnek: Victron Cyrix-ct 12/24V 120A (Bağlantılar farklı !)
Yukarıdaki yöntemler için detaylı bir yazı.
C. Üçüncü katagoride ise aküleri ayırıp/bağlama işlevinin yanında, daha fazla enerji kazanım özelliği olan dolum güçlendirici aletler yer almakta. Tam da bu özellik diğer iki sınıf çözümün yetersiz dolum durumuna cevap vermekte. Çünkü beraberce dolumda, alternatör araç aküsünü esas aldığı için yaşam aküsünün yeterli dolamama durumu var. Aletler randımanı, akım ve gerilimi devamlı gerekli optimal değerlerde tutarak sağlamaktalar.
DC-DC çeviriciler, kararsız giriş voltajını kararlı çıkış voltajına stabilize etmek için kullanılmakta ve böylelikle çift akü sisteminlerinde sadece araç aküsünü algılayabilen alternatörün, araç akünün dolmasından sonra da akımı yaşam aküsüne göndermeye devam etmesini sağladığı gibi ayrıca bunu çok fazlı hatta çeşitli akü cinslerine göre yapabilmekte. Böylelikle B2B adıyla aküden aküye bağlantı yapan bu aletlere neden dolum güçlendiricisi de dendiği anlaşılıyor. Tabi aletlerin biz karavan ve tekne kullanıcıları için beklenen röle işlevleri yanında hakkıyla yaptıkları bu işlevlerinin de olması fazladan büyük avantaj.
Üstelik son zamanlarda tek bir panel fiyatına kadar ucuzlayıp, montajı kolay ürünler de piyasaya çıkmış durumda.
Bu aletlerde bazen sunulan galvanik izolasyon opsiyonu ise enterferansa duyarlı radyo, ses ve elektronik alanında özellikle önem kazanmakta. Normal karavan yaşamı için belki gerekmeyebilir ? Zaten yalnızca yollarda aktif olacaklar..
Kendi algılama yöntemi dolayısıyla motorun çalışmasını farkeden ve dolayısıyla aletler arasında montajı en kolay olan Victron Orion’un aç/kapa fonksiyonu böylelikle uyarıcı uç gereksinimi olmadan otomatikleştirilmiş durumda.
Fakat istenirse (?) alet, diğer dolum güçlendiricilerde olduğu gibi, D + sinyali veya herhangi bir ateşleme bağlantısıyla da bu kontağı telefon üzerinden yönetebilmekte deniyor ki bu bilgi bizim amacımız için anlamsız ve kafa karıştırmakta. Burası atlanmalı.
Victron marka için montaj kolaylığı ve Türkiye'de muhatap alınacak resmî bir temsilcisinin olması benim için seçim sebebi oldular.
Dolum güçlendiricilerin aslında en fazla iki gün ayni yerde konaklayan karavanlar veya keşif gezilerini sevenler gibi sıklıkla yolda olanlara uygun bir çözüm olduğu gözden kaçırılmamalı.
Bence bunları sonuçta soların tamamlayıcısı olarak düşünmek yerinde olurdu ki benim gibi solar ve VSR ayırıcısı olup gerektiğinde zaten şebekeye bağlananların gereksinimi aslında şüpheli bile olmalı ?
Fakat karavanını yeni ve kendi yapanlar için montaj kolaylığı ile bu aletlerin artık bir panel fiyatına olan örnekleri, çekici ve anlamlı bir çözüm diye düşünüyorum.
Hele LFP aküyü de düşünüyorlarsa..
Ayrıca Euro6 araçlarının başka alternatif kullanma durumu da yok.
Tabi sonuçta herkez kendi gereksinimini yine de kendi tartmalı..
Toplarsak:
DC-DC çevirici, B2B (battery to battery, yani aküden aküye) yahut Charge Booster olarak da bilinen, genellikle çok fazlı ve LFP aküler için de dolum yapma kabiliyetindeki bu dolum güçlendirici aletlerin diğer avantajları olarak;
* akıllı alternatörlü Eure 6 araçlar için anlamlı tek akü ayırıcısı olmaları,
* yüksek hızlı doluma dayanıklı LFP akülere olan uygunlukları,
* yeterli bağlantı zamanı sonucunda aküleri tam doldurabilmeleri,
* uzun kablolarında oluşan gerilim kayıplarını azaltmaları yüzünden çekme karavanlarda da özellikle kullanılabilmeleri yanında,
* 24V ve 48V ile 12V sistemler arası bağlantıyı sağlayabilmeleri gösterilmekte.
Bu katagoride resmî Türkiye temsilcileri tarafından Avrupa fiyatlarına yakın sunulan, Bluetooth ile Applet yönetimli ve ısı sensörlü Victron ürünleri, inovatif yapıları ile 2020 yılının başından beri göz doldurmaktalar.
30 Amper çıkışlı alet VRLA aküler için fazla verimli bulunursa, 18 Amperli olanı tercih edilebilir.
Aletlerin normalde alternatörün D+ noktasına yahut uyarıcı bir akım ucuna gereksinimleri olsa da, Victron'un motorun çalıştığını algılama düzeni yüzünden Orion-Smart'ın montajı daha kolay.
Isı sensörü ise randımanlı dolum için hepsine gerekli durumda !
Dolum güçlendiriciler fazla akımı ancak alternatörün daha fazla mekanik direnci dolayısıyla kazanabildiklerinden (Lenz yasası) sonuçta daha fazla yakıt tüketimine yol açmaktalar !..
Bazı kullanıcılar bu değeri saatte ortalama bir litre civarında vermekte.
Yani aracım zaten gidiyor böylelikle ben de fazladan enerji kazanırım düşüncesi fizik yasalarına toslamakta.
Fakat aküler dolduktan sonra tüketimin tekrar azalacağını düşünüyorum.
Aletin ücret/kazanç dengesinde bu faktör atlanmamalı..
Dolum güçlendiriciler şimdilik diğer çözümlerden farklı görülseler de yukarıdaki özellikleri dolayısıyla zaman içinde Euro 6 panelvan ve LFP (LiFePO4) akülerle beraber yaygınlık kazanacakları şüphesiz olmalı..
Diğer örnekler:
Votronic vcc 1212-30 12v zu 12v 30a
Schaudt WA 121525 Booster
Dometic Perfectpover DCC 1212-20
Kullanılacak kablo çapları ve sigortaların kapasitelerini, aletlerin kullanma kılavuzlarından öğrenebilirsiniz.
Ferhat bey 'in nazik yardım ve denetimleri için teşekkürü borç bilirim.
Ağustos 2020